Motivasyonu sağlamak için nelere dikkat edilmeli?
Sorumluluk duygusu ve/veya zorunluluklar canlıları yapmak istemedikleri işlere de mecbur kılar. Seçme şansınız yoksa rutinlerinizi bir şekilde ve görece olarak da başarıyla sonuçlandırırsınız.
Hayatı boyunca mecbur olduğu için aynı işi yapan biri olmak zordur ama bu, imkânsız değildir. O kişi için gerekli motivasyon, çalışma zorunluluğu olması ve elbette yaptığı işi batırmamasıdır.
Demek ki zorunluluklar ve sorumluluklar da insan için “motivasyon” unsurudur. Gerçi ortalama bir bilinç düzeyi oluşmamışsa bu da zor ama…
Fransızlar “isteklendirme” için motivasyon (motivation) demişler. Özellikle eğitimciler ve sporcuların sıklıkla kullandığı sözcük dilimize de öyle bir yerleşmiş ki koparabilene aşk olsun. Peki, motivasyon sağlanır mı ve sağlanırsa nasıl sağlanır?
Keşke bunun için tek bir reçete olsa da kolayca halledebilsek ama maalesef yok. Her çözüm için ortama, eldeki olanaklara ve motive edilecek kişinin yapısına dikkatlice bakmak gerekir.
Herhangi bir konuda motivasyon üst seviyede bile olsa ortam uygun değilse başarının sağlanması güç olacaktır. Örneğin, çalışma isteği sağlanmış bir öğrenci için televizyon, evdeki gürültü, bilgisayar, telefon gibi caydırıcı ve dikkat dağıtıcı unsurlar odaklanmayı zorlaştıracağı veya sürekli kesintilere neden olacağından başarıyı da düşürecektir. Demek ki tek başına olumlu düşünceler yeterli değildir. Uygun ortamın da mutlaka sağlanmış olması gerekir.
Motivasyonu çok düşük ve çalışma alışkanlığı olmayan biri için ise her şeye yeni baştan başlanması gerekir. Karar, birlikte alınmalı ve uygulamaya öyle geçilmelidir. Önce ortamın sürekli uygun olması sağlanmalı sonra da prosedür belirlenerek, sınırlar kırmızı çizgilerle çizilmeli ve bunlardan taviz verilmemelidir. Bu anlamda kişi kendi sorumluluklarını sağlayana ve kendi kendini motive edene kadar kararlı olmakta yarar vardır.
Motivasyon bir fitili ateşlemek gibidir, ateşledikten hemen sonra geri çekilmek gerekir. Fitile sürekli ateş tutamazsınız; buna ne kibrit dayanır ne de fitil!
Ayrıca motivasyonu neyle sağlayacağınızla ilgili olarak da doğru karar vermek gerekir. Maddi değeri olan şeyler kısa süreli motivasyon için kullanılsa da özellikle öğrenciler için önerilemeyecek veya çok dikkatli kullanılması gereken bir araçtır. Sürekli hediyelerle motivasyon sağlanmaya çalışılırsa tüm disiplinler bozulabileceği gibi kalıcı sorumsuzluklara da yol açılır.
Her insan takdir edilmek ve yüreklendirilmek ister. Beğenilmek, onay almak hatta ödül almak yetişkinler için de motive olmaları bakımından büyük önem taşır. Fakat bu anlamda çocuklarla yetişkinler arasında farklar vardır.
Ödül verilecekse, sorumluluklarını yerine getirene değil, çoğunlukla sorumluluklarının üstünde çalışanlara ödül verilmelidir. Motivasyon sağlama adına görevini yapanlara ödül vermek ise “incelik ister”. Bu iş hayatında böyle olduğu gibi çocukların eğitiminde de aynı inceliği gerektirdiği gibi daha fazla önem taşır.
Aman bu bıçak sırtı ayrıma dikkat!
Elbette küçük hoşluklar ve jestler her zaman olumlu izler bırakacaktır ve olmalıdır da. Ancak bunun da tadını kaçırmamak lâzım!
Maddi beklenti yaratmak özellikle eğitimde bir süre sonra anlamını yitirir ve motive etmez!
Şu ana kadar pozitif motivasyon ve koşulların oluşturduğu olumsuz motivasyondan söz ettim. Bunların dışında özellikle sporda bazı çalıştırıcı ve antrenörlerin kullandıkları ters motivasyon tekniği de vardır ki bu neredeyse tüm toplum tarafından sıklıkla ve çoğu zaman orantısız olarak kullanılmaktadır. Sporcuyu ateşlemek için ona “başarılı olamadığı, beceremediği” yönünde ters sözler söylenerek hırslanması beklenir. Kimi zaman etkili olan bu yöntem gündelik hayatta çok da verimli olmaz. Özellikle okul çağındaki çocuklara ve gençlere yapamıyorsun, beceremiyorsun demekle öğrenciler çoğu zaman hırslanmaz, üstelik demotive olurlar.
Eğitimde bebek adımlarıyla ve olumlu değerlendirmelerle yol almak gerekir.
İnsanın bir işi başarmayı istemesi önemlidir. Bu anlamda, istek azme, azim tutkuya, tutku da başarıya dönüşür. Kişinin kendini tanımasına, yeteneklerini keşfetmesine, sınırlarını öğrenmesine ve belirlemesine, zayıf ve güçlü yanlarını görmesine yardımcı olmak en önemli motivasyondur.
Motivasyonun uzun süreli olması isteniyorsa kişinin içine tutku yerleştirilmelidir, istek içten değil cepten geçiyorsa çabuk söner.